Armoni Nedir? – 1

Müzikle en amatör seviyede bile ilgilenseniz armoni kelimesiyle mutlaka karşılaşırsınız. Nedir bu armoni?

Armoni; müziğin sesleri dikey olarak inceleyen bir dalı. Kelime, Yunanca eklemek / birleştirmek anlamına gelen “harmonia” kelimesinden geliyor. Kelimenin anlamı zaten armoninin müzikteki kullanımı hakkında da bize çok büyük bir fikir veriyor. Sesleri dikey olarak incelemek bizi aynı anda birden fazla sesin bir arada tınladığı sonucuna götürüyor. Yani aynı anda tınlayan / çalınan / söylenen 1’den fazla her ses bir armoni oluşturur. Bu tanımı aralık ve akorlarla ilgili yazılarımda da kullanmıştım. Çünkü aralıklar ve akorlar armoninin en temel hallerini oluştururlar. Yukarıda işaretlediğim ilgili yazıları da okuyunuz.

Armoni kelimesini duyduğunuzda aklınıza gelen ilk şey çok seslilik olmalıdır. Çok seslilik müzikte aynı anda tınlayan sesleri ifade eder.

Armoni, sesleri niye dikey olarak inceler? Çünkü bu sesleri dizek üzerine yazarken üst üste yazarız. Sesleri yan yana yazdığımız zaman ise melodi oluşturmuş oluruz. Aşağıdaki görselde Do majör akorunu görüyoruz. Akoru oluşturan sesleri üst üste yazdığımızda armonik, yan yana yazdığımızda ise melodik bir yapı ortaya çıkar. Ses örneklerini de dinleyiniz.

Yukarıda “basit” bir armonik örnek olarak majör akor kullandım fakat çok sesliliğin ilk örnekleri daha basit yapılardan oluşuyordu. Dokuzuncu yüzyılda çok sesli müzik için dörtlü ve beşli aralıklar kullanılıyordu. Filmlerde, Gregoryan başlığı altında düşünebileceğimiz kilise müziklerine denk gelmişsinizdir. Duyunca aklımıza orta çağ gelir genelde. Bu tür müzikler genelde dörtlü ve beşli aralıklarla yapılırdı. Aşağıdaki örnekler size bir fikir verecektir.

15. Yüzyılda ise bu beşli aralığın arasına üçüncü bir ses daha konulması artık kabul edilebilir olunca armoni sisteminin başlıca öğesi olan üç-beş akoru ortaya çıkmış oldu. Üç-beş akoru bir dizinin 1 – 3 ve 5. derecelerinden oluşur. Örneğin; Do majör dizisi DO RE Mİ FA SOL LA Sİ DO seslerinden oluşur. Biz bu seslerden 1. 3. ve beşinciyi aynı anda çalarsak üç-beş akorunu meydana getirmiş oluruz. Aşağıdaki örneği inceleyiniz.

Bu 3 ses bir arada tınlayınca kulağımıza uyumlu gelir. Sanki hep böyle olmalıymış gibi düşünebiliriz ki aslında hep böyleydi. Buradan doğuşkanlar konusuna geçip yazıyı bitireceğim.

Doğuşkanlar

Doğal ortamda bir ses çalındığında onunla beraber başka sesler de (frekans) titreşir. Ana sesle beraber çıkan bu seslere doğuşkan adını veriyoruz. Örneğin ben bir DO notası çalarsam DO sesi ile beraber başka sesler  de titreşir. Bu sesleri DO notası kadar net duyamayız.. Aşağıda doğuşkan tablosunu görmektesiniz.

Kırmızı ile işaretlediklerim DO Mİ ve SOL sesleri. Yani bizim üç – beş akorunu oluşturan sesler. Bu durum aslında armoninin doğada var olduğunun da bir kanıtı.

Bu konuya şimdilik bir nokta koyuyorum. Armoni hakkında kafanızda az da olsa bir fikir oluşmuştur umarım. Armoni bu sayfalarda yazılamayacak kadar geniş bir konu. Açıkçası ben de konuya bana yetecek kadar hakimim. Eğer müzikle kompozitörlük derecesinde ilgili olsaydım kesinlikle derinlemesine öğrenmem gerekirdi.

Bu yazının ikincisini hazırlayacağım.