Sol Anahtarının Gelişimi

Sol Anahtarının Gelişimi

Sol Anahtarı Nedir

Sol anahtarı veya diğer adıyla tiz anahtarı (treble clef veya G clef) keman, flüt, gitar gibi ince sesleri veren çalgıların yanında, tiz sesleri verebilen soprano ve tenor grubundaki insan sesleri için de kullanılan müziksel bir işarettir. Görevi çok basit; Sol notasının yerini belirlemek.

Büyük ihtimalle müzik deyince aklımıza ilk gelen şekil sol anahtarı olacaktır. Hepimizin hafızasına bir şekilde yerleşmiş bu güzel işaret. Peki sol anahtarı her zaman böyle miydi? Cevap hayır. Sol anahtarı şimdiki haline gelene kadar (yüzyıllar boyunca) bazı değişimler yaşadı.

İnternette araştırdığınızda en çok aşağıdaki 2 görsele rastlıyoruz. Dikkat ederseniz ikisinde de ortak özellik olarak başlangıçtaki G harfini görebilirsiniz. Müzik yazısının başlangıç zamanlarında SOL notasının yerini belirlemek için G harfi kullanılıyordu. Çünkü o zamanlar notalar için Do Re Mi heceleri yerine, eski Yunan ve Romalılar alfabenin harflerini kullanıyordu. Yani A B C D E F G = LA Sİ DO RE Mİ FA SOL

Müzik yazısı ihtiyaçlara göre gelişmeye başladıkça, anahtarlar da bu gereksinimlere uygun olarak oluşmuştur. Anahtarlar diyorum çünkü Sol anahtarının yanısıra Fa Anahtarı ve Do Anahtarı da müzik yazısında kullanılır.

Müzik yazımı ilk başlarda şimdiki gibi değildi. Sadece tek bir çizgi üzerine bazı işaretler konulur ve melodiyi biliyorsanız bunlar size kolaylık sağlardı. Bu işaretlere Nöma (Neume) adını veriyoruz. Nöma Yunan dilinde işaret anlamına gelir. Aşağıdaki görselde erken dönem (10. yüzyıl) müzik yazısını görüyorsunuz. Tek bir çizgi, şarkının sözleri ve nömalar.

Aşağıda 12. yüzyıldan bir örnek görüyorsunuz. Çizgiler çoğalmış ve farklı renkteler. Ahmet Say’ın Müzik Tarihi kitabında okuduğuma göre kırmızı çizgiler FA notasını yerini gösteriyor. Zaten görsele dikkat ederseniz kırmızı çizginin başında Fa anahtarını görebiliyorsunuz.

Başka bir varsayıma göre ise şu an kullandığımız Sol Anahtarı G ve S (Sol) harflerinin birleşiminden meydana geliyor. Hayal gücümüzü biraz çalıştırdığımızda bu varsayım çok mantıklı duruyor. Biraz dikkatli baktığımda ise günümüzdeki sol anahtarının alt bölümündeki kıvrım ve büyük nokta bana küçük g harfini anımsatıyor. Sol anahtarı sanki G S ve g harflerinin birleşiminden oluşmuş gibi duruyor değil mi?

İnternette araştırmak isterseniz History of treble clef yazıp bazı yazılara ulaşabilirsiniz, görselleri bu şekilde buldum.